مالیات همواره به عنوان یکی از مناقشه‌آمیزترین تعاملات میان مردم و دولت‌ها در هر کشوری به شمار می‌آید. وقتی اسم مالیات به میان می‌آید همواره عده‌ای هستند که خاطرات تلخ مالیات‌های سنگینی که در گذشته پرداخت کرده‌اند، از مقابل چشمان‌شان عبور می‌کند. اما فارغ از اینکه عموم مردم چه دیدگاهی درباره مالیات دارند، مطابق قانون مالیات به‌عنوان یکی از پایه‌های درآمد در هر کشوری به شمار می‌آید و گروه‌های شغلی مختلف مطابق آنچه در قانون ذکر شده است، موظف به پرداخت مالیات هستند.
گاهی اوقات افرادی را می‌بینیم که به دنبال راهی برای فرار از پرداخت مالیات می‌گردند یا به دنبال راهی هستند که مالیات خود را کاهش دهند. فرار مالیاتی چندان عاقبت خوبی را به همراه ندارد؛ اما برای آنکه مشمول مالیات‌های سنگین غیرمنصفانه نشوید، می‌توانید از مشاوران مالیاتی خبره در این حوزه استفاده کنید. تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی یا حقوقی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی در تعیین میزان مالیات به شمار می‌رود. ما به شما کمک می‌کند تا با گرفتاری‌های تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی خداحافظی کنید.
اظهارنامه مالیاتی چیست؟
قانون به طور شفاف تعیین کرده است که چه گروه‌هایی از اشخاص حقیقی و حقوقی مکلف به پرداخت مالیات هستند. در گذشته فرآیند اخذ مالیات به صورت علی‌الرأس بود؛ یعنی ممیزان مالیاتی به صورت مستقیم در تعیین میزان مالیات نقش‌آفرینی می‌کردند. پرواضح است که این شیوه از کارآمدی مناسب برخوردار نیست و در طول زمان نیز این موضوع کاملاً آشکار شد. چند سالی است که سازمان امور مالیاتی، سامانه‌ای را راه‌اندازی کرده است که افراد با ورود به آن از طریق تکمیل فرم‌هایی تحت عنوان اظهارنامه مالیاتی، اطلاعات مالی خود را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می‌دهند.
اگر بخواهیم کارکرد تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقوقی یا حقیقی را به طور خلاصه بیان کنیم، باید بگوییم که به‌موجب آن، افراد به سازمان امور مالیاتی اعلام می‌کنند که در طول یک سال مالی چه میزان سود عاید آن‌ها شده است. سازمان امور مالیاتی نیز ضمن بررسی اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی یا حقوقی در کنار سایر روش‌هایی که برای راستی‌آزمایی در اختیار دارد، مبلغ مالیات قابل پرداخت هر شخص حقیقی یا حقوقی را تعیین می‌کند.
وقتی صحبت از سال مالیاتی می‌شود، برای اشخاص حقیقی به طور پیش‌فرض از یک فروردین هر سال آغاز می‌شود و تا پایان اسفند همان سال ادامه پیدا می‌کند. اما برای شرکت‌ها سال مالی از زمان تصویب اساس‌نامه شرکت، به مدت یک سال کاری به‌عنوان سال مالی در نظر گرفته می‌شود.
تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی به چه صورت است؟
در گذشته تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی و حقوقی به صورت دستی در قالب پرکردن دفترچه‌های مالیاتی صورت می‌گرفت. اما از سال 1391 به بعد با راه‌اندازی سامانه الکترونیکی مالیاتی در کشور، تهیه و تنظیم انواع اظهارنامه مالیاتی به صورت الکترونیکی صورت می‌گیرد. هر یک از مؤدیان مالیاتی حقیقی یا حقوقی موظف هستند در سامانه امور مالیاتی به نشانه tax.gov.ir ثبت‌نام نمایند. پس از ثبت‌نام و تأیید هویت اشخاص حقیقی و حقوقی در این سامانه یک کد کاربری و رمز عبور به آن‌ها اختصاص می‌یابد. پس از آن می‌توانند نسبت تنظیم اظهارنامه مالیاتی خود اقدام کنند.
در ادامه بسته به اینکه شخص حقوقی یا حقیقی در حال تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی است، باید اطلاعات لازم را در سامانه ثبت شود. در نهایت پس از ارسال اظهارنامه یک کد رهگیری به شماره تماس اشخاص از طرف سازمان مالیاتی ارسال می‌شود. پس از بررسی‌های لازم توسط کارشناسان سازمان امور مالیاتی، قبض الکترونیک مالیات صادر می‌شود و به‌موجب آن باید در زمان معینی نسبت به پرداخت مالیات اقدام شود.
مالی‌چی، مشاور شما در خصوص تنظیم انواع اظهارنامه‌های مالیاتی
تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی یا حقوقی از ظرافت‌های خاصی برخوردار است. کسانی که تجربه کافی برای این کار را ندارند، ممکن است به‌خوبی از عهده آن بر نیایند. در نتیجه مشاهده می‌کنند که سازمان مالیاتی، مبلغ بسیار زیادی را به‌عنوان مالیات برای آن‌ها تعیین می‌کند که این مسئله موجب اعتراض آن‌ها می‌شود. مالی‌چی با بهره‌گیری از خبره‌ترین کارشناسان امور مالیاتی آماده است تا در خصوص تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقوقی یا حقیقی، مشاوره لازم را در اختیار شما قرار دهد. برای دریافت خدمات مالیاتی مالی‌چی دو راه بسیار ساده پیش روی شما است:
- اپلیکیشن مالی‌چی: با نصب اپلیکیشن مالی‌چی روی تلفن همراه خود یا استفاده از وب اپلیکیشن مالی‌چی می‌توانید از خدمات متعدد آن بهره‌مند شوید. برای درخواست مشاوره تهیه و تنظیم اظهارنامه اشخاص حقیقی یا حقوقی، وارد این اپلیکیشن می‌شوید و به‌سادگی درخواست خود را در بخش مربوطه وارد می‌کنید. در ادامه همکاران ما در کم‌ترین زمان ممکن با شما ارتباط می‌گیرند و مشاوره لازم برای تکمیل اظهارنامه توسط کارشناسان متخصص ارائه می‌شود.
- شماره تماس 1408: راه دیگری که پیش روی شما قرار دارد، استفاده از شماره تماس 1408 است. از این طریق نیز می‌توانید با همکاران ما در حوزه مشاوره خدمات مالی، در مالی‌چی ارتباط برقرار کنید. ضمن ثبت درخواست خود برای اخذ مشاوره در زمینه اظهارنامه مالیاتی، در حداقل زمان ممکن زمان جلسه تلفنی با کارشناسان مالیاتی مالی‌چی برای شما تنظیم می‌شود. به این ترتیب می‌توانید سؤالات خود را در زمینه تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقوقی یا حقیقی مطرح کنید.
انواع اظهارنامه مالیاتی
تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی یا حقوقی مطابق آنچه در قانون ذکر شده است، به شش دسته تقسیم می‌شود. این دسته‌بندی نوع فعالیت صورت گرفته است. در همین راستا انواع اظهارنامه مالیاتی عبارت‌اند از:
اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی
اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی همان چیزی است که شامل بسیاری از اشخاص که در سطح کشور فعالیت اقتصادی انجام می‌دهند، می‌شود. مالیات اشخاص حقیقی بر مبنای نوع و حجم فعالیت‌شان طبقه‌بندی می‌شود؛ در همین راستا سازمان امور مالیاتی با تعیین سقف و کف درآمدی برای هریک از این گروه‌های شغلی، نسبت به تعیین مالیات اشخاص حقیقی اقدام می‌کند. بسیاری از اشخاص حقیقی نیز پس از تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی خود، از نظر سازمان امور مالیاتی معاف از مالیات تشخیص داده می‌شوند. این دسته از افراد نیز در قانون به‌صراحت ذکر شده‌اند.
اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی
سازمان امور مالیاتی در یک آیین‌نامه جامع تکلیف تمام مجموعه‌هایی که در کشور موظف به پرداخت مالیات هستند را مشخص کرده است. در همین چارچوب، ماده 110 قانون مالیاتی کشور، به‌صراحت ذکر کرده است که تمام اشخاص حقوقی اعم از شرکت‌ها، وزارت‌خانه‌ها، تشکل‌های قانونی و اتحادیه‌های صنفی موظف هستند که نسبت به تکمیل اظهارنامه مالیاتی در پایان هر سال مالی اقدام کنند. تنظیم اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی در مقایسه با افراد حقیقی، از حساسیت بالاتری برخوردار است. این شرکت‌ها موظف هستند تا تمام گردش مالی خود اعم از درآمدها و هزینه‌ها را با جزئیات تمام در سامانه امور مالیاتی ثبت کنند. همچنین این سازمان با استفاده از ابزارهای نظارتی، نسبت به بررسی صحت و سقم اطلاعات وارد شده اقدام می‌کند. در نهایت مبلغ مالیات قابل پرداخت برای اشخاص حقوقی تعیین می‌شود.
اظهارنامه مالیات بر ارث
در بین انواع اظهارنامه مالیاتی، مالیات بر ارث نیز به چشم می‌خورد. زمانی که یک فرد فوت می‌کند، اموال و دارایی او به وراث تعلق می‌گیرد و مطابق قانون بین آن‌ها تقسیم می‌شود. در قانون مالیاتی کشور به‌صراحت ذکر شده است که افرادی که از محل ارث دارایی به آن‌ها تعلق می‌گیرد، مشمول مالیات هستند و باید حق مالیاتی سازمان امور مالیاتی را پرداخت کنند. در سامانه سازمان مالیاتی، فرم‌های مرتبط با اظهارنامه مالیات بر ارث به صورت جداگانه در اختیار افراد قرار می‌گیرد. همچنین پرداخت این مالیات به دو صورت امکان‌پذیر است؛ هم می‌توان قبل از تقسیم ارث بین وارثان مالیات را به صورت کلی پرداخت و هم این امکان وجود دارد که پس از تقسیم ارث بین وارثان هر یک به صورت جداگانه برای پرداخت آن اقدام کنند.
اظهارنامه مالیات بر املاک و مستغلات
بسیاری گمان می‌کنند که پرونده مالیات، با تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی یا حقوقی بسته می‌شود. اما این گزاره به هیچ وجه درست نیست. قانون برای املاک و مستغلات نیز به صورت جداگانه مالیات وضع کرده است. به‌موجب قانون وقتی افراد ملکی را خریداری می‌کنند، موظف هستند تا ظرف مدت‌زمان مشخصی نسبت به تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیات بر املاک و مستغلات به سازمان مالیاتی اقدام کنند. همچنین در صورت اجاره دادن املاک و مستغلات نیز باید اظهارنامه مالیاتی تکمیل شود. اخیراً نیز قانونی برای اخذ مالیات از خانه‌های مسکونی خالی وضع شده است که بسیار سنگین هستند و هر ساله درصد قابل توجهی نیز به مبلغ پایه اضافه می‌شود.
اظهارنامه مالیاتی مشاغل خودرویی
اظهارنامه مالیاتی مشاغل خودرویی بیشتر شامل حال افرادی است که در صنف خودرو مشغول به کار هستند. از جمله این افراد می‌توان به رانندگان تاکسی، کامیون، اتوبوس، خودروهای باری، عمومی و راه‌سازی اشاره کرد. اظهارنامه افراد مشغول در این دسته از مشاغل تحت عنوان اظهارنامه مالیاتی مشاغل خودرویی در نظر گرفته شده است. این افراد می‌توانند از طریق دفاتر پیشخوان دولت یا دفاتر پستی نسبت به تکمیل اظهارنامه خود در پایان هر سال و ارسال به سازمان مالیاتی کشور اقدام کنند.
اظهارنامه انحلال شرکت
در ماده‌های 114 و 116 قانون مالیاتی کشور به‌صراحت ذکر شده است که تنظیم اظهارنامه مالیاتی شرکت باید در زمانی که هیئت مدیره تصمیم به انحلال آن نیز می‌گیرد، ادامه پیدا کند. در چارچوب این اظهارنامه باید میزان درآمدها و هزینه‌های شرکت‌ها به طور دقیق تعیین شود و اظهارنامه انحلال شرکت به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم شود.
مدارک مورد نیاز جهت ثبت اظهارنامه مالیاتی
برای ثبت اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی یا حقیقی در سامانه امور مالیاتی کشور، باید مدارک ذیل را آماده کنید:
- اطلاعات تشکیل پرونده مالیاتی (اخذ کد اقتصادی، کد رهگیری ثبت‌نام در سامانه مالیاتی، شماره واحد مالیاتی، کلاسه پرونده مالیاتی)
- اطلاعات هویت شرکت و محل فعالیت آن (روزنامه رسمی، مجوز فعالیت، اطلاعات شناسنامه‌ای هیئت مدیره شرکت، نشانی محل استقرار شرکت به همراه کد پستی)
- صورت محاسبه بهای تمام‌شده کالاهای تولید شده و فروش رفته
- صورت گردش مواد اولیه و سایر موجودی‌های شرکت
- صورت گردش عملکرد مالی، سود و زیان
- شماره فیش و تاریخ پرداخت مالیات‌های قبلی
- اطلاعات مربوط به صادرات، واردات و دریافتی‌های ارزی (در صورت وجود)
- اطلاعات مرتبط با شرکت‌های پیمانکاری (در صورت وجود)
- صورت ریز تعدیلات سنواتی
- اطلاعات حسابداری رسمی برای شرکت‌ها
- تعیین تعداد کارکنان شرکت‌ها در پایان سال مالی
- فهرست سهام‌داران به همراه میزان سهام برای شرکت‌های سهامی
- اعلام شماره حساب بانکی برای درج در اظهارنامه مالیاتی
حداکثر زمان لازم جهت ارسال اظهارنامه مالیاتی
به موجب قانون برای تسلیم هریک از انواع اظهارنامه مالیاتی، زمان مشخصی تعیین شده است. درصورتی‌که مؤدیان مالیاتی نسبت به تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی در مدت‌زمان مقرر اقدام نکنند، جرائمی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. در همین راستا حداکثر زمان تعیین شده جهت ارسال انواع اظهارنامه مالیاتی به صورت زیر است:
- تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی: 31 خرداد ماه
- تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقوقی: 31 تیر ماه
- تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارث: یک سال پس از فوت متوفی
- تنظیم اظهارنامه مالیات بر خرید ملک: یک ماه پس از ثبت معامله
- تنظیم اظهارنامه مالیاتی مشاغل خودرویی: پایان هر سال شمسی
- تنظیم اظهارنامه انحلال شرکت: شش ماه پس از انحلال رسمی شرکت
زمان بررسی و رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی
پس از تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی یا حقوقی و ارسال آن از طریق سامانه امور مالیاتی، این سازمان به‌موجب ماده 156 قانون مالیات مستقیم مکلف است حداکثر ظرف مدت یک سال از تاریخ انقضای مهلت قانونی تسلیم اظهارنامه، رأی قطعی خود را در خصوص اظهارنامه مؤدیان اعلام کند. توجه داشته باشید که سازمان مالیاتی معمولاً در بازه زمانی کوتاه‌تری مبلغ مالیات هر مؤدی را تعیین می‌کند. این بازه زمانی برای رسیدگی به شکایات احتمالی مؤدیان در نظر گرفته شده است. نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که در صورت گذشت سه ماه از صدور رأی سازمان مالیاتی و عدم اعتراض مؤدی، رأی صادره قطعی تلقی می‌شود.
عواقب عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی و جرائم آن
قانون مالیاتی کشور جرائمی را نیز برای عدم تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقوقی یا حقوقی در موعد مقرر توسط مؤدیان در نظر گرفته است. به‌موجب قانون در این شرایط، اشخاص حقیقی و حقوقی از کلیه بخشودگی‌ها و معافیت‌های مالیاتی قانونی محروم می‌شوند. در کنار آن اشخاص حقیقی باید معادل 10 درصد و اشخاص حقوقی نیز باید معادل 30 درصد از مبلغ تعیین شده به‌عنوان مالیات را در قالب جریمه به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند.
شاید با شنیدن کلمه مالیات چندان حس خوشایندی به هیچ‌کس دست ندهد؛ اما باید بپذیریم که تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر بهترین راه برای فرار از مالیات‌های سنگین است. مالی‌چی از صفر تا صد تنظیم اظهارنامه مالیاتی حقیقی و حقوقی در کنار شما است.